Hoe ziet de markt voor geneesmiddelen eruit?

Voor veel mensen is de geneesmiddelenmarkt ondoorzichtig. Daardoor ontstaan al gauw misverstanden. Men verwacht dat elke apotheek dezelfde inkoopcondities heeft en inzicht kan geven om te kunnen sturen op geneesmiddelenverbruik. Dat is helaas niet zo. Vandaar dit artikel over de geneesmiddelenmarkt om misverstanden weg te nemen en je kennis te vergroten.

Indeling naar financiering

De verdeling van de geneesmiddelenmarkt in Nederland wordt meestal gebaseerd op de financieringsvorm, namelijk binnen de muren van de zorgorganisatie (‘intramuraal’) of daarbuiten (‘extramuraal’). De financiering van de geneesmiddelen binnen de muren van zorgorganisaties wordt gefinancierd via een vastgesteld budget. Zorgverzekeraars stellen de tarieven en prestaties voor de extramurale financiering vast. 

Merk- en generieke geneesmiddelen 

Merk- en generieke geneesmiddelen is een andere verdeling. Zodra een nieuw geneesmiddel wordt ontwikkeld, wordt er octrooi aangevraagd. In de octrooiperiode mag alleen de octrooihouder (de farmaceut) het geneesmiddel produceren en verkopen. Zodra het octrooi afloopt, mogen ook andere farmaceutische fabrikanten het geneesmiddel produceren en op de markt brengen. Zo’n geneesmiddel is gebaseerd op de werkzame stof van een oorspronkelijk goedgekeurd geneesmiddel (het specialité). Vanaf dat moment wordt het een generiek geneesmiddel genoemd. In Nederland bestaat zo’n 90% van het volume uit generieke geneesmiddelen. Ze vertegenwoordigen 25% van de totale geneesmiddelkosten.

Indeling naar distributiekanaal

Je kunt tenslotte ook vanuit een logistieke invalshoek naar een verdeling van de geneesmiddelenmarkt kijken. Dan kom ik tot de conclusie dat geneesmiddelen via grofweg drie distributiekanalen bij de eindgebruiker komen.

• Ziekenhuis: dure specialistische en gewone geneesmiddelen
  Het eerste kanaal loopt via het ziekenhuis, waarbij grofweg twee stromen van geneesmiddelen voorkomen. De eerste is die van de dure specialistische geneesmiddelen. Ziekenhuizen kopen ze in en alleen specialisten in het ziekenhuis mogen deze geneesmiddelen voorschrijven. Het aandeel van deze specialistische geneesmiddelen stijgt met 5 tot 10% per jaar. De totale uitgaven aan geneesmiddelen in Nederland bedragen circa € 6 miljard, waarvan ongeveer € 2 miljard ‘intramurale’ geneesmiddelen zijn.  
  
  Mark Buijze, inkoper/productmanager bij Intrakoop, heeft in 2016 een marktverkenning uitgevoerd om de bereidheid van collectieve inkoop van deze dure geneesmiddelen bij ziekenhuizen en andere stakeholders te peilen. Inmiddels zijn er verschillende initiatieven om de prijzen van deze specialistische middelen te drukken via gezamenlijke inkoop. De marktverhoudingen zijn afhankelijk van de vraag of er  voldoende alternatieven voor een geneesmiddel beschikbaar zijn die farmaceutisch vergelijkbaar zijn. De distributie van deze geneesmiddelen vindt grotendeels plaats doordat de farmaceutisch fabrikant rechtstreeks levert aan de ziekenhuisapotheek. 
  
  Binnen de ziekenhuizen wordt naast deze dure specialistische geneesmiddelen uiteraard ook een tweede stroom “gewone” geneesmiddelen ingekocht. Deze “gewone” geneesmiddelen kunnen zowel merk- als generieke geneesmiddelen zijn. Ziekenhuizen krijgen soms hoge kortingen van farmaceutische fabrikanten om ‘specialité’ geneesmiddelen voor te schrijven binnen het ziekenhuis. De farmaceutische industrie wil hiermee bereiken dat de ontslagen patiënt hetzelfde geneesmiddel verder gebruikt in de thuissituatie, waar deze kortingen niet van toepassing zijn of veel lager liggen.
  
  De distributie van deze “gewone” geneesmiddelen gebeurt rechtstreeks vanaf de fabrikant naar het ziekenhuis of doordat de farmaceutisch fabrikant via de farmaceutische groothandel aan de ziekenhuisapotheek levert. In dit laatste geval ontvangt die farmaceutische groothandel een distributievergoeding, die tussen ziekenhuis, fabrikant en groothandel is afgesproken. Voor deze geneesmiddelen is dan een distributiearrangement afgesproken. Voor geneesmiddelen zonder distributiearrangement betaalt de ziekenhuisapotheek een opslag op de inkoopprijs (GIP = Groothandels Inkoop Prijs) van de farmaceutische groothandel.


• Openbare apotheken
  Een tweede distributiekanaal zijn de openbare apotheken. In 2016 kochten we in Nederland samen ruim € 4,3 miljard aan farmaceutische zorg in via de apotheken (bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen, Data en feiten 2017). Let wel: dit zijn de kosten van geneesmiddelen EN de kosten van dienstverlening samen. Voor de begeleiding en het advies van de openbaar apotheker worden namelijk tarieven berekend. De tarieven voor deze receptregelvergoeding zijn vastgelegd in de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg). In deze markt bepalen zorgverzekeraars en hun preferentiebeleid in sterke mate de geneesmiddelenprijs. 
  
  Daarnaast kan de overheid ingrijpen door gebruik te maken van de Wet geneesmiddelenprijzen (WGP). Twee keer per jaar, in het algemeen in april en oktober, kunnen maximumprijzen van geneesmiddelen worden vastgesteld. Hierbij wordt gekeken naar het prijsniveau van vier landen om ons heen. De distributie van deze geneesmiddelen loopt van de farmaceutische fabrikanten via de farmaceutische groothandel naar de openbare apotheek die de geneesmiddelen aan de balie of bij klanten thuis aflevert.


• Zorgorganisaties in de care
  Tenslotte zijn er geneesmiddelen die worden verstrekt binnen zorgorganisaties in de care waarvan de kosten van die geneesmiddelen voor die zorgorganisatie zijn. Gespecialiseerde instellingsapotheken, ziekenhuisapotheken of openbare apotheken bedienen deze markt. Deze partijen kopen hun geneesmiddelen in op de hiervoor genoemde twee markten. Het zal duidelijk zijn dat hun inkoopkracht op de geneesmiddelenmarkt ook van invloed is op de financiële propositie die zij aan zorgorganisaties in de care kunnen bieden. 

Uit ervaring weet Intrakoop dat er flinke verschillen (kunnen) bestaan in de geneesmiddelenprijzen die de marktpartijen hanteren. Maar we weten ook welke partijen wel of geen transparantie kunnen bieden in de geneesmiddelprijzen die ze factureren. Op basis van onze kennis en ervaring kunnen we je dan ook gericht helpen bij het beoordelen van de marktconformiteit van geneesmiddelenprijzen op je facturen.

In een volgend artikel zal ik toelichten wat we doen om de marktconformiteit van de geneesmiddelprijzen te kunnen bepalen.