Overzicht alternatieven van wegwerpplastic (SUP wetgeving )

Vanaf 1 januari 2024 is wegwerpplastic binnen zorginstellingen niet meer toegestaan. Voor het zorgproces geldt een mogelijke uitzondering, klik hier. Wegwerpservies waar plastic in zit - zoals borden, bestek en bekers - zijn niet meer toegestaan.

Herbruikbaar is dus de norm. Als je als zorgorganisatie de Green Deal ondertekend hebt, committeer je je aan herbruikbaar boven wegwerp. Om beide redenen adviseert Intrakoop altijd om over te stappen naar herbruikbaar. Wij vinden het tenslotte (in de huidige tijd van schaarste aan grondstoffen en financiële middelen) niet meer verantwoord om onnodig grondstoffen te gebruiken en zien het als één van dé verduurzamingsuitdagingen om met elkaar zoveel mogelijk circulair te werken! Intrakoop onderzocht welke alternatieven er mogelijk zijn en hebben hierbij gebruik gemaakt van praktijkvoorbeelden van zorginstellingen.

Intrakoop ziet twee ontwikkelingen in de markt:

1. Overgang van wegwerpbekers naar herbruikbare mokken
2. Wegwerpbekers met minder plastic.

Herbruikbare mokken

In de markt zijn genoeg leveranciers te vinden die herbruikbare glazen en mokken aanbieden als alternatief voor de wegwerpbeker. Denk voor grotere hoeveelheden aan Viking, Jos ten berg, Lyreco, Manutan en Sligro. Voor kleine hoeveelheden kan je ook denken aan oud servies van medewerkers, de kringloop of huis- en keuken winkels. Benieuwd welk materiaal het meest duurzaam in? Klik dan hier om een onderzoeksrapport te downloaden.

De grootste uitdaging ligt vooral rondom het was proces bij een overgang van een grote hoeveelheid wegwerpbekers. Onderstaand volgt een tabel met interne en externe mogelijkheden om het was proces in te regelen. Nu is het wel zo dat het meest efficiënte  was proces situatie afhankelijk is (denk aan hoeveelheden en aanwezigen faciliteiten). Er zijn zorgorganisaties die het personeel vraagt hun eigen kop af te wassen en het servies van bezoekers laten wassen door het catering personeel in de professionele vaatwassers.

Wegwerpbekers met minder plastic

In de praktijk blijkt dat sommige zorgorganisaties aan de slag gaan of opzoek zijn naar  wegwerpbekers met geen of minder plastic. LET OP: Tot op heden geldt het volgende: Bekers die 100% plasticvrij zijn vallen niet onder deze regelgeving en zouden nog gebruikt mogen worden. Karton of suikerriet bekers en bakjes zijn in de praktijk eigenlijk nooit volledig plasticvrij. De bekers en bakjes bevatten een plastic coating die ervoor zorgt dat de bakjes water- en vetafstotende eigenschappen krijgen, wat ze geschikt maakt voor contact met voedsel. In Nederland geldt: als er polymeren in zitten om het product vet- of waterafstotend te maken, zijn deze polymeren een structureel hoofdbestanddeel van de verpakking. Dan valt de verpakking binnen de regels voor kunststofproducten voor eenmalig gebruik. Kortom: of een product volledig plastic vrij is, is soms discutabel.

Hoe kan bewezen worden dat een alternatief voldoet aan de SUP?
Fabrikanten die beweren dat hun product voldoet aan de SUP wetgeving kunnen contact opnemen met de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Zij voeren inspecties uit en geven ook een oordeel over het product. Een certificaat van “plastic vrij” wat door een andere partij dan de ILT wordt gehanteerd is geen garantie dat het ook aan de Nederlandse normen voldoet en dus als plastic vrij gekenmerkt wordt. Ook het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) kan je informeren over materialen. Tot op heden (november 2023) heeft het ILT nog géén volledig plastic vrij alternatieve goedgekeurd.

Mogelijke aanpassing in de wet
Op 26 oktober 2023 heeft de Tweede Kamer de Moties Haverkort 278 aangenomen en opdracht gegeven aan het ministerie om de aankomende SUP regeling aan de passen op de volgende punten: Het gebruik van eenmalig bruikbare papieren bekers en bakjes toestaan, mits deze maximaal slechts 5% kunststof bevatten, 100% gerecycled kunnen worden en aantoonbaar wordt voldaan aan de gestelde inzamelpercentages (75% in 2024, oplopend tot 90% vanaf 2027). Tot op heden (6 november 2023) is hier nog geen uitspraak over gedaan en geldt bovengenoemde. Het is niet onwaarschijnlijk dat op den duur wegwerp (ook van andere materiaalsoorten) verboden gaat worden, in Europa is hier al wetgeving voor in ontwikkeling.

Wegwerpbekers met minder/geen plastic

Communicatie tips

Van verschillende zorgorganisaties krijgen we ook bij de implementatie van de SUP wetgeving terug dat er veel weerstand is bij de overgang van wegwerpbekers naar herbruikbare mokken. In sommige gevallen wordt van medewerkers en bezoekers gevraagd om extra handelingen zoals het meenemen van een eigen beker en het afwassen van de bekers. Intrakoop verzamelden een aantal mogelijkheden waarop hierover gecommuniceerd kan worden:

• ‘’We kunnen niet om de wetgeving heen. Deze wetgeving is in het leven geroepen voor een serieus doel. Het gebruiken van eigen bekers zou de normaalste zaak moeten zijn. Kinderen nemen ook hun eigen broodtrommel en beker mee. Waarom zouden wij dat niet doen (of kunnen doen)?’’
• ‘’Als zorgorganisatie hebben we ons gecommitteerd aan de Green Deal Zorg.
  De Green Deal benoemd dat zorginstellingen o.a. kiezen voor herbruikbaar boven wegwerp’’.
• ‘’Als zorgorganisatie hebben we een visie op duurzaamheid, hierin benoemen we dat verspilling voorkomen moet worden. En dat is niet alleen goed voor het milieu en klimaat, maar vaak ook voor de portemonnee…’’

Via het Ministerie van Infrastructuur en Waterschap zijn communicatiemiddelen te downloaden.

Naast communicatie, zou een tip van onze kant zijn:  maak het leuk. Misschien kun je door medewerkers zelf ideeën gaan verzamelen over “hoe” je van wegwerp naar bruikbaar kunt gaan? Maak er een ‘challenge’ van. Veel mensen vinden het tenslotte leuk om een wedstrijdje met collega’s aan te gaan! Sommige ziekenhuizen en zorginstellingen doen hun medewerkers een herbruikbare beker cadeau voor sinterklaas of kerst, leg wat watervaste stiften neer zodat medewerkers hun naar op de beker kunnen zetten.

De TU Delft heeft in samenwerking met de inspectie leefomgeving en transport een LCA uitgevoerd waarin onder andere wordt aangegeven wanneer een herbruikbare beker duurzamer is. Hierin wordt benoemd dat het gedrag van de consument doorslaggevend is. Hieronder volgen een aantal tips aan consumenten om hun milieu-impact te verlagen, die naar voren kwamen uit de studies:

• Zowel bij eenmalige als meermalige bekers: gebruik een beker voor meerdere keren koffie of thee (zonder tussendoor af te wassen).
• Met koud water afwassen.
• Een afwasmachine wast gemiddeld efficiënter af dan op de hand. Bij op de hand afwassen is een teiltje gebruiken beter dan onder de lopende kraan.
• Gebruik meermalige bekers zo lang mogelijk (niet wanneer ze uit de mode zijn).

Deze LCA is te vinden hier te vinden.

Benieuwd welke herbruikbare koffiebeker het meest duurzaam is? Bekijk het hier.

Intrakoop is benieuwd of jullie al bezig zijn met de implementatie van de SUP. Kiest jouw zorgorganisatie ervoor om op een andere manier dan bovengenoemde voorbeelden aan te slag te gaan, dan horen wij dat graag! We zijn tenslotte een Coöperatie (met elkaar en 500 andere organisaties) en daarin
staat kennis en ervaringen delen al meer dan 60 jaar voorop!